Được chuyển ngữ từ bài viết “How to Cultivate Wisdom” đăng tải trên blog cá nhân của tác giả Mark Manson.
Nhắc đến sự tiến hóa, nhiều người cho rằng nó là một tình huống “được ăn cả, ngã về không”. Chẳng hạn vịt mỏ to chứa được nhiều thức ăn hơn vịt mỏ nhỏ. Thế nên vịt mỏ to sẽ sống khỏe và sinh sản nhiều hơn để duy trì nòi giống, còn vịt mỏ nhỏ sẽ chết dần. Đó là cách chúng ta vốn được dạy về tiến hóa hồi còn trên ghế nhà trường.
Nhưng trong phần lớn thời gian, quá trình tiến hóa không đơn giản như vậy. Chẳng hạn có một loài vịt nào đó mang bản chất hiền lành hoặc hung bạo, thì tỷ lệ tiến hóa lý tưởng cho loài này sẽ là 40% cá thể hung bạo và 60% còn lại hiền lành. Thiên quá nhiều về một trong hai thái cực trên đều không có lợi cho quá trình tương tác và tồn tại của giống vịt này.
Trong sinh học, hiện tượng này gọi là “chiến lược tiến hóa ổn định” (evolutionary stable strategies) và nó tồn tại ở mọi giống loài trên Trái Đất. Loài nào cũng thế, quá nhiều con hung dữ thì chúng sẽ giết lẫn nhau, nhưng quá nhiều con hiền lành sẽ hấp dẫn những loài thú săn mồi khác. Nhưng tỉ lệ cân bằng của cả hai sẽ tạo nên sự đa dạng về đặc điểm trong quần thể, từ đó giúp loài vật sinh tồn và phát triển.
Với con người cũng vậy. Nếu ai cũng hướng ngoại thì thế giới này sẽ ồn ào khủng khiếp, nhưng nếu ai cũng hướng nội thì thế giới sẽ như thành phố chết. Vậy nên để xã hội vận hành một cách toàn diện, chúng ta cần một cộng đồng gồm cả người hướng nội và hướng ngoại.
Tương tự như vậy, chúng ta cần sự kết hợp cân bằng giữa người tư duy logic và sáng tạo, người nghiêm túc và thoải mái, người sôi nổi và trầm tính… Như tiến sĩ Temple Grandin từng nói, “thế giới này cần mọi loại trí tuệ”.
