Một hệ miễn dịch khỏe mạnh giống như chiếc khiên bảo vệ trẻ trước những hàng trăm loại virus vi khuẩn đang rình rập tấn công gây bệnh. Việc đảm bảo lịch tiêm vắc xin cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi đóng vai trò rất quan trọng nhằm tăng cường đề kháng chống lại các mầm bệnh từ môi trường bên ngoài. Vậy các loại vắc xin cần tiêm cho bé từ 0 - 24 tháng tuổi là gì? Lịch tiêm chủng theo độ tuổi như thế nào? Bài viết sẽ cung cấp thông tin chi tiết cho ba mẹ.
Bài viết được tham vấn y khoa bởi BS Đoàn Thị Khánh Châm, Quản Lý Y khoa vùng 2 - miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC.
Tầm quan trọng của vắc xin cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi
Tiêm vắc xin cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi rất quan trọng vì những lý do như sau:
1. Bảo vệ bé trước mầm bệnh truyền nhiễm
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có hệ thống miễn dịch non nớt nên trẻ dễ bị nhiễm trùng hơn so với người lớn. Tiêm vắc xin cho trẻ giúp kích thích phản ứng miễn dịch của và bảo vệ bé chống lại bệnh tật.
2. Tránh nguy cơ mắc phải biến chứng nghiêm trọng của bệnh
Một số bệnh phổ biến ở trẻ em có thể để lại biến chứng nghiêm trọng hoặc đe dọa đến tính mạng. Tiêm chủng có thể ngăn ngừa những bệnh này và các biến chứng của chúng. Tiêm vắc xin đầy đủ cho trẻ cũng là hình thức tiết kiệm chi phí vì trung bình ca điều trị các bệnh truyền nhiễm có thể lên đến hàng trăm, thậm chí là nhiều tỷ đồng.
3. Góp phần tạo ra miễn dịch cộng đồng
Tiêm vắc xin cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi góp phần tạo ra khả năng miễn dịch cộng đồng, giúp bảo vệ những người hạn chế điều kiện tiêm chủng vì lý do y tế hoặc tuổi tác, chẳng hạn như những người có hệ miễn dịch yếu.
4. Phòng ngừa dịch bệnh bùng phát
Tiêm chủng cho trẻ giúp ngăn ngừa bùng phát các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin trong cộng đồng. Các bệnh như sởi, ho gà và cúm có thể lây lan nhanh chóng, đặc biệt là ở những nơi như nhà giữ trẻ và trường học.
5. Tạo ra sự bảo vệ lâu dài cho sức khỏe của bé
Một số loại vắc xin cần nhiều liều để tạo ra khả năng miễn dịch lâu dài. Bắt đầu tiêm chủng từ khi còn nhỏ đảm bảo rằng trẻ nhận được các liều cần thiết theo khoảng thời gian được khuyến nghị để có được sự bảo vệ tối ưu.
Nhìn chung, tiêm vắc xin cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi là cần thiết vì sức khỏe của chính các bé và cộng đồng, giúp ngăn chặn sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm và bảo vệ các đối tượng dễ bị mầm bệnh tấn công. (1)
Xem thêm: Các loại vắc xin cần tiêm cho trẻ theo độ tuổi, bố mẹ nên biết.
Các loại vắc xin cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi
1. Vaccine phòng bệnh lao
Lao là bệnh truyền nhiễm do trực khuẩn lao Mycobacterium Tuberculosis gây nên. Vắc xin lao giúp phòng ngừa hiệu quả các hình thái lao nguy hiểm, trong đó có lao viêm màng não với độ bảo vệ lên tới 70%.
Vắc xin phòng bệnh lao cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin BCG Nước sản xuất Việt Nam Bản chất Vắc xin sống giảm độc lực Đối tượng Trẻ sơ sinh Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm 1 mũi duy nhất:- Tiêm càng sớm càng tốt trong tháng đầu tiên sau sinh
2. Vắc xin phòng viêm gan B
Bệnh viêm gan B do vi rút viêm gan B (VGB) thuộc họ Hepadnavirus gây nên. Hiện nay, bệnh viêm gan B chưa có phương pháp điều trị, nếu bệnh kéo dài có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như tổn thương gan, suy gan, ung thư gan và thậm chí tử vong. Vắc xin phòng bệnh viêm gan B được các chuyên gia y tế khuyến khích vì mang lại hiệu quả phòng bệnh cho trẻ nhỏ lên đến 100%. (2)
Một số các loại vắc xin phòng viêm gan B cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin Heberbiovac HB Gene HB vax Engerix B Euvax B Nước sản xuất Cu Ba Việt Nam Bỉ Hàn Quốc Bản chất Vắc xin tái tổ hợp bất hoạt Đối tượng Trẻ sơ sinh Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm thông thường 3 mũi (0-1-6):- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1.
- Mũi 3: 5 tháng sau mũi 2.
Lịch tiêm nhanh 4 mũi (0-1-2-12)
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1.
- Mũi 3: 1 tháng sau mũi 2.
- Mũi 4: 10 tháng sau mũi 3.
3. Vắc xin phòng bệnh kết hợp
Vắc xin kết hợp là vắc xin chứa nhiều thành phần kháng nguyên trong một mũi tiêm giúp phòng chống nhiều bệnh khác nhau. Hiện nay có 3 loại vắc xin kết hợp phòng bệnh viêm gan B gồm vắc xin 6 trong 1, vắc xin 5 trong 1 và vắc xin 4 trong 1.
Các loại vắc xin kết hợp phòng bệnh viêm gan B cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin Hexaxim / Infanrix Hexa (6 trong 1) Pentaxim / Infanrix IPV + Hib (5 trong 1) SII (5 trong 1) Tetraxim (4 trong 1) Nước sản xuất Pháp / Bỉ Pháp / Bỉ Ấn Độ Pháp Các bệnh phòng ngừa Bạch hầu, Ho gà, Uốn ván, Bại liệt, Viêm gan B, Hib Bạch hầu, Ho gà, Uốn ván, Bại liệt, Hib Bệnh ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt Bản chất Vắc xin kết hợp Đối tượng Trẻ từ 6 tuần tuổi đến 24 tháng tuổi - Pentaxim: Trẻ từ 2 tháng tuổi (có thể tiêm sớm lúc 6 tuần tuổi) đến 24 tháng.- Infanrix IPV+Hib: Trẻ từ 2 tháng tuổi (có thể tiêm sớm lúc 6 tuần tuổi
Trẻ từ 2 tháng tuổi (có thể tiêm sớm lúc 6 tuần tuổi) đến 24 tháng tuổi Trẻ từ 2 tháng tuổi (có thể tiêm sớm lúc 6 tuần tuổi) đến 13 tuổi Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm 4 mũi- Mũi 1, 2, 3: khi trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi hoặc 2, 4, 6 tháng tuổi.
- Mũi 4: khi trẻ 16 - 18 tháng tuổi.
Lịch tiêm 4 mũi
- Mũi 1, 2, 3: khi trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi hoặc 2, 4, 6 tháng tuổi.
- Mũi 4: khi trẻ 16 - 18 tháng tuổi.
Lịch tiêm 5 mũi- Mũi 1, 2, 3: khi trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi hoặc 2, 4, 6 tháng tuổi.
- Mũi 4: khi trẻ 16 - 18 tháng tuổi.
- Mũi 5: trẻ từ 4-6 tuổi.
4. Vắc xin phòng các bệnh do phế cầu khuẩn
Phế cầu khuẩn là vi khuẩn Streptococcus pneumoniae (pneumococcus) gây ra các bệnh nguy hiểm ở cả trẻ em và người lớn gồm viêm màng não, viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết, viêm tai giữa. Đây là những bệnh lây truyền qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp rất nguy hiểm, biến chứng nhanh và điều trị khó khăn, tốn kém nhiều chi phí cho cả quá trình điều trị và chăm sóc sau điều trị do vi khuẩn phế cầu kháng thuốc.
Một số các loại vắc xin phòng phế cầu khuẩn cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin Synflorix Prevenar 13 Nước sản xuất Bỉ Bản chất Vắc xin bất hoạt phòng phế cầu khuẩn (10 tuýp huyết thanh: 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F và 23F) Vắc xin bất hoạt phòng phế cầu khuẩn (13 tuýp huyết thanh: 1, 3 , 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F, 23F) Đối tượng Trẻ từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi Trẻ từ 6 tuần tuổi và người lớn Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm 4 mũi cho trẻ từ 2 - 6 tháng tuổi- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: 1 hoặc 2 tháng sau mũi 1
- Mũi 3: 1 hoặc 2 tháng sau mũi 2
- Mũi 4: 6 tháng sau mũi 3
Lịch tiêm 3 mũi cho trẻ từ 7 - 11 tháng tuổi
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1
- Mũi 3: Cách mũi 2 là 6 tháng hoặc tiêm khi trẻ trên 1 tuổi thì mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng
Lịch tiêm 2 mũi cho trẻ từ 1 - 5 tuổi
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: Tối thiểu 2 tháng sau mũi 1
Lịch tiêm 4 mũi cho trẻ từ 6 tuần tuổi - 6 tháng tuổi:- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: Tối thiểu 1 tháng sau mũi 1
- Mũi 3: Tối thiểu 1 tháng sau mũi 2
- Mũi nhắc lại: Tiêm khi trẻ 11 - 15 tháng tuổi hoặc cách mũi 3 tối thiểu 2 tháng (khi trẻ trên 1 tuổi).
Lịch tiêm 3 mũi cho trẻ từ 7 - 11 tháng tuổi:
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: Tối thiểu 1 tháng sau mũi 1
- Mũi nhắc lại: Cách mũi 2 là 6 tháng hoặc tiêm khi trẻ trên 1 tuổi, mũi nhắc cách mũi 2 tối thiểu là 2 tháng
Lịch tiêm 2 mũi cho trẻ từ 12 - 23 tháng tuổi:
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: Tối thiểu 2 tháng sau mũi 1
Lịch tiêm 1 mũi cho trẻ từ 24 tháng tuổi - người lớn:
- Tiêm 1 mũi duy nhất
5. Vắc xin ngừa tiêu chảy cấp do Rotavirus
Tiêu chảy cấp do vi rút Rota là bệnh cấp tính do vi rút Rota gây nên, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ dưới 5 tuổi. Rotavirus sống bền vững trong môi trường, có thể sống nhiều giờ trên bàn tay và nhiều ngày trên các bề mặt rắn. Vi rút có khả năng gây bệnh khi sống trong phân một tuần. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nhiễm virus Rota gây tiêu chảy kéo dài dẫn đến mất nước nặng, truỵ lạc và tử vong. Nhiễm vi rút Rota là nguyên nhân gây tử vong cho gần nửa triệu trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới
Một số các loại vắc xin phòng tiêu chảy do Rotavirus cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin Rotarix Rotateq Rotavin Nước sản xuất Bỉ Mỹ Việt Nam Bản chất Vắc xin sống, giảm độc lực Đối tượng Trẻ từ 6 tuần tuổi đến trước 24 tuần tuổi Trẻ từ 7,5 tuần tuổi đến trước 32 tuần tuổi Trẻ từ 6 tuần tuổi đến trước 6 tháng tuổi Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch uống 2 liều:- Liều 1: nên bắt đầu lúc 6 tuần tuổi
- Liều 2: 4 tuần sau liều 1
Lịch uống 3 liều:- Liều 1: bắt đầu khi trẻ được 7,5 tuần (có thể sớm hơn từ 6 tuần tuổi)
- Liều 2: 4 tuần sau liều 1
Lịch uống 2 liều:- Liều 1: có thể bắt đầu từ lúc 6 tuần tuổi
- Liều 2: 4 tuần sau liều 1
6. Vắc xin phòng bệnh cúm mùa
Cúm mùa là bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính do virus Influenza gây nên, bất cứ ai cũng có thể nhiễm virus cúm mùa. Bệnh cúm mùa là căn nhân của hàng trăm ngàn ca biến chứng như tim mạch, viêm phổi, suy hô hấp… và tử vong trên toàn thế giới mỗi năm, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ em, người cao tuổi, người có bệnh nền mạn tính. Có 3 tuýp vi rút cúm gây bệnh ở người gồm virus tuýp A, B, C. Trong đó:
- Virus cúm A/H1N1, A/H3N2 lưu hành rộng rãi ở người;
- Virus cúm B không chia thành các phân tuýp nhưng có 2 dòng đặc tính kháng nguyên khác biệt là dòng B/Yamagata và B/Victoria đang lưu hành ở người;
- Virus cúm C liên quan đến các ca bệnh tản phát, không gây dịch lớn.
Một số các loại vắc xin phòng cúm mùa cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin Vaxigrip Tetra Influvac Tetra GC Flu Quadrivalent Nước sản xuất Pháp Hà Lan Hàn Quốc Bản chất Vắc xin bất hoạt Đối tượng Trẻ từ 6 tháng tuổi Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tuổi chưa từng tiêm vắc xin cúm trước đó:- Mũi 1: Mũi tiêm đầu tiên
- Mũi 2: Cách mũi 1 ít nhất 4 tuần
- Sau đó tiêm nhắc lại 1 mũi hàng năm
Trẻ dưới 9 tuổi đã từng tiêm ngừa cúm, trẻ từ 9 tuổi và người lớn
- Tiêm 1 mũi và tiêm nhắc lại hàng năm
Trẻ từ 6 tháng tuổi đến dưới 9 tuổi chưa từng tiêm trước đó:
- Tiêm 2 mũi cách nhau tối thiểu 4 tuần
- Sau đó tiêm nhắc lại 1 mũi hàng năm
7. Vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu tuýp B, BC và ACYW
Bệnh viêm màng não do não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn não mô cầu Neisseria meningitidis (meningococcus) gây ra. Đây là bệnh cực kỳ nguy hiểm, gây ám ảnh cho giới y khoa vì diễn biến cực kỳ nhanh, biến chứng nguy hiểm, thậm chí gây tử vong chỉ trong 24h đầu tiên khi phát bệnh, những người may mắn sống sót cũng gánh chịu di chứng suốt đời như cắt cụt tay chân, liệt, điếc, thiểu năng trí tuệ.
Tại Việt Nam, viêm màng não thường gây ra do các tuýp vi khuẩn phổ biến như não mô cầu tuýp A, B, C, Y, W. Vắc xin viêm màng não mô cầu tuýp B (Bexsero - Ý) là vắc xin thế hệ mới phòng não mô cầu tuýp B vừa được ra mắt lần đầu tiên tại Việt Nam và triển khai tiêm chủng sớm nhất tại hệ thống tiêm chủng VNVC.
Các loại vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin VA Mengoc - BC Vắc xin BEXSERO Menactra Nước sản xuất Cuba Ý Mỹ Phòng bệnh Viêm màng não mô cầu tuýp B,C Viêm màng não mô cầu tuýp B Viêm màng não mô cầu tuýp A, C, Y, W Bản chất Vắc xin Protein màng ngoài não mô cầu nhóm B và polysaccharide vỏ não mô cầu nhóm C phòng não mô cầu khuẩn týp B Vắc xin đa thành phần (tái tổ hợp, hấp phụ) Vắc xin polysaccharide cộng hợp phòng não mô cầu khuẩn tuýp A, C, Y, W-135 Đối tượng Trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn đến 45 tuổi Trẻ từ 2 tháng tuổi và người lớn đến 50 tuổi Trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn đến 55 tuổi Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm 2 mũi:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: 6-8 tuần sau mũi 1
Trẻ từ 2 tháng tuổi đến < 6 tháng tuổi có lịch tiêm 2 mũi cơ bản:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 2 tháng
- Mũi nhắc được khuyến cáo tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và cách mũi 2 tối thiểu 6 tháng.
Trẻ từ tròn 6 tháng đến dưới 12 tháng tuổi có lịch tiêm 2 mũi cơ bản:
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 2 tháng
- Mũi nhắc được khuyến cáo tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng.
Trẻ từ tròn 1 tuổi đến dưới 2 tuổi có lịch tiêm 2 mũi cơ bản:
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 2 tháng
- Mũi nhắc được khuyến cáo cách mũi 2 tối thiểu 12 tháng.
Lịch tiêm cơ bản:- Trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên đến dưới 24 tháng tuổi: Tiêm 2 mũi cách nhau 3 tháng.
- Trẻ từ tròn 24 tháng tuổi đến 66 tuổi: tiêm 1 mũi duy nhất.
Tiêm nhắc lại:
- Liều nhắc lại có thể được áp dụng cho nhóm tuổi từ 15 - 55 tuổi tiếp tục có nguy cơ mắc bệnh do vi khuẩn não mô cầu, mũi tiêm nhắc lại cách mũi trước đó ít nhất 4 năm.
8. Vắc xin phòng viêm màng não Nhật Bản
Bệnh viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus viêm não Nhật Bản (VNNB) gây ra cho trẻ em và cả người lớn. Khi bị vi rút VNNB tấn công, người bệnh phải chịu đựng di chứng như: liệt cứng, di chứng thần kinh (không nói được, rối loạn tính cách, thiểu năng trí tuệ…), trường hợp nặng có thể đe dọa tính mạng, dẫn đến tử vong.
Vắc xin phòng bệnh viêm não Nhật Bản là vắc xin tạo đáp ứng miễn dịch chủ động chống lại bệnh viêm não Nhật Bản. Khi vào cơ thể, vắc xin sẽ kích thích hệ thống miễn dịch sản xuất ra một chất đặc hiệu (kháng thể) để chủ động tiêu diệt virus gây bệnh viêm não Nhật Bản.
Các loại vắc xin phòng viêm não Nhật Bản cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin Jevax Imojev JEEV Nước sản xuất Việt Nam Thái Lan Ấn Độ Bản chất Vắc xin bất hoạt điều chế từ não chuột Vắc xin thế hệ mới, sống, giảm độc lực Vắc xin bất hoạt nuôi cấy trên tế bào Vero Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm 3 mũi:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: 1-2 tuần sau mũi 1
- Mũi 3: 1 năm sau mũi 2
- Tiêm nhắc 1 mũi sau mỗi 3 năm
Trẻ từ 9 tháng tuổi đến dưới 18 tuổi:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: 1 năm sau mũi 1
Người trên 18 tuổi: Tiêm 1 mũi duy nhất
Trẻ em tròn từ 1 tuổi đến tròn 3 tuổi:2 mũi cơ bản
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.
3 mũi tiêm nhắc:
- Mũi 3: cách mũi 2 ít nhất 1 năm
- Mũi 4: cách mũi 3 ít nhất 3 năm hoặc khi trẻ 5-6 tuổi (khuyến cáo từ Đài Loan, Hàn Quốc)
9. Vắc xin phòng bệnh thủy đậu
Bệnh thủy đậu (hay còn gọi là trái rạ) do vi rút Varicella-zoster (VZV) gây ra, thường gặp ở trẻ em và người lớn. Bệnh thuỷ đậu có thể gây ra tình trạng nhiễm trùng da nghiêm trọng, biến chứng viêm phổi, suy hô hấp. Bệnh rất thường gặp ở trẻ em và ngày càng nguy hiểm ở người lớn. Người mắc thuỷ đậu có nguy cơ mắc bệnh Zona thần kinh rất cao (thuỷ đậu tái phát), Vì vậy, tiêm vắc xin thủy đậu là một trong những cách phòng ngừa hiệu quả cho trẻ sơ sinh và cả người lớn khỏi mắc bệnh và gặp các biến chứng nguy hiểm do thủy đậu gây ra.
Một số các loại vắc xin phòng thủy đậu cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin Varivax/Varicella Varilrix Nước sản xuất Mỹ/Hàn Quốc Bỉ Bản chất Vắc xin sống, giảm độc lực Đối tượng Trẻ từ 12 tháng tuổi và người lớn Trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn Lịch tiêm cơ bản cho trẻ 0-24 tháng tuổi Trẻ từ 12 tháng tuổi đến 12 tuổi:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1
Trẻ từ 9 tháng tuổi đến 12 tuổi:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1.
10. Vắc xin phòng bệnh sởi đơn/ vắc xin phòng Sởi - Quai bị - Rubella
Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm, phổ biến ở trẻ em do vi rút sởi Morbillivirus gây ra. Biến chứng của bệnh có thể gây viêm não, viêm thanh quản, viêm phế quản, viêm tai, viêm phổi, tử vong.
Bệnh quai bị là bệnh truyền nhiễm do vi rút quai bị Rubulavirus gây nên. Bệnh có thể bùng phát thành dịch, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như: viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm não - màng não,… và có thể gây vô sinh ở các bé trai.
Bệnh Rubella (hay còn gọi là sởi Đức) là bệnh truyền nhiễm do vi rút Rubella gây nên. Bệnh có thể lây truyền từ trẻ sang cho những người chăm sóc như ông bà, bố mẹ và gây ra nhiều biến chứng như: viêm khớp, viêm não hay viêm gan.
Vắc xin sởi đơn là vắc xin tạo miễn dịch chủ động phòng bệnh sởi cho trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên. Vắc xin phòng bệnh Sởi - Quai bị - Rubella là loại vắc xin kết hợp phòng ngừa cả 3 bệnh truyền nhiễm sau:
Một số vắc xin phòng Sởi - Quai bị - Rubella cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin MVVAC (vắc xin sởi đơn) MMR II (vắc xin Sởi - Quai bị - Rubella) Priorix (vắc xin Sởi - Quai bị - Rubella) Nước sản xuất Việt Nam Mỹ Bỉ Bản chất Vắc xin sống giảm độc lực Đối tượng Trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn Trẻ từ 12 tháng tuổi và người lớn Trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm 2 mũi- Khi trẻ 9 tháng tuổi
- Tiêm nhắc lại lúc 18 tháng tuổi.
(Lịch tiêm theo chương trình tiêm chủng mở rộng)
Lịch tiêm 2 mũi cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên đến dưới 7 tuổi:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: khi trẻ 4-6 tuổi, cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.
Trẻ từ tròn 9 tháng tuổi đến dưới 12 tháng tuổi:- Mũi 1: tiêm đầu tiên trong độ tuổi (từ lúc 9 tháng).
- Mũi 2: 3 tháng sau mũi 1.
- Khuyến cáo mũi 3: 3 năm sau mũi 2 hoặc lúc trẻ 4-6 tuổi.
Lịch tiêm 2 mũi cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên đến dưới 7 tuổi:
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: khi trẻ 4-6 tuổi, cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.
11. Vắc xin phòng bệnh viêm gan A/A+B
Viêm gan A là bệnh do vi rút viêm gan A (HAV) gây ra. Bệnh viêm gan A có thể để lại biến chứng nghiêm trọng cho trẻ như suy gan, rối loạn thận, tụy và máu; trường hợp nặng có thể dẫn đến suy gan cấp và tử vong. Vắc xin viêm gan A là cách phòng ngừa bệnh an toàn và hiệu quả nhất, hiệu quả phòng bệnh lên đến 95%.
Trong khi đó, viêm gan B là tác nhân gây bệnh nguy hiểm hơn gây ra bởi vi rút viêm gan B (HBV). Trẻ ngay khi chào đời cần được tiêm ngay vắc xin phòng viêm gan B sơ sinh trong vòng 24h đầu tiên. Viêm gan B có thể tiến triển thành viêm gan B mạn tính, nếu không được can thiệp và điều trị kịp thời bệnh có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan.
Các loại vắc xin phòng viêm gan A/A+B cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin Avaxim 80U (vắc xin phòng viêm gan A) Havax 0,5 ml (vắc xin phòng viêm gan A) Twinrix (vắc xin phòng viêm gan A+B) Nước sản xuất Pháp Việt Nam Bỉ Bản chất Vắc xin đơn giá Vắc xin phối hợp Đối tượng Trẻ từ 12 tháng tuổi đến 15 tuổi Trẻ từ 24 tháng tuổi đến dưới 18 tuổi Trẻ từ 12 tháng tuổi và người lớn Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm 2 mũi:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: cách mũi 1 tối thiểu 6-8 tháng
Lịch tiêm 2 mũi:- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: cách mũi 1 tối thiểu 6-12 tháng
Lịch tiêm 2 mũi cho trẻ từ 12 tháng đến dưới 16 tuổi:- Mũi 2: lần tiêm đầu tiên
- Mũi 2: 6 tháng sau mũi 1.
12. Vắc xin phòng bệnh bại liệt
Bại liệt là bệnh truyền nhiễm virus cấp tính do vi rút Polio (Poliovirus) gây nên có thể để lại di chứng liệt cho trẻ. Vắc xin phòng bệnh bại liệt có hiệu quả phòng bệnh lên đến 100% khi tiêm đủ liều lượng. (3)
Các loại vắc xin phối hợp phòng bại liệt cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
Tên vắc xin bOPV Imovax Polio (IPV) Hexaxim/ Infanrix Hexa (6 trong 1) Pentaxim/ Infanrix IPV + Hib (5 trong 1) Tetraxim (4 trong 1) Nước sản xuất Việt Nam Pháp Pháp/Bỉ Pháp Bản chất Vắc xin sống giảm độc lực, týp 1,3 Vắc xin bất hoạt 3 týp 1, 2, 3 Vắc xin kết hợp phòng 6 bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, Hib Vắc xin kết hợp phòng 5 bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, HIb, bại liệt Vắc xin kết hợp phòng 4 bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt Đối tượng Trẻ từ 2 tháng tuổi Trẻ từ 6 tuần tuổi Trẻ từ 6 tuần tuổi Trẻ từ 2 tháng tuổi (có thể tiêm sớm lúc 6 tuần tuổi) Trẻ từ 2 tháng tuổi (có thể tiêm sớm lúc 6 tuần tuổi) Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Theo chương trình tiêm chủng mở rộng:- Liều 1: khi trẻ 2 tháng tuổi
- Liều 2: 3 tháng tuổi
- Liều 3: 4 tháng tuổi
Theo chương trình tiêm chủng mở rộng: Mũi IPV sẽ tiêm khi trẻ 5 tháng tuổi Vắc xin dịch vụ, lịch tiêm 4 mũi:- Mũi 1, 2, 3: khi trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi hoặc 2, 4 , 6 tháng tuổi
- Mũi 4: khi trẻ 16 - 18 tháng tuổi
Vắc xin dịch vụ, lịch tiêm 5 mũi:- Mũi 1, 2, 3: khi trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi hoặc 2, 4 , 6 tháng tuổi
- Mũi 4: khi trẻ 16 - 18 tháng tuổi
- Mũi 5: Trẻ từ 4-6 tuổi.
13. Vacxin phòng bệnh viêm phổi
Viêm phổi là bệnh nguy hiểm ở trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi. Viêm phổi có thể do nhiều nguyên nhân, phổ biến nhất là do nhiễm vi khuẩn Haemophilus influenzae tuýp B (Hib) và vi khuẩn Streptococcus pneumoniae (pneumococcus). Cả hai dạng viêm phổi này đều đã có vắc xin phòng ngừa.
Một số các loại vắc xin phòng viêm phổi cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi bao gồm:
- Viêm phổi do Hib
- Mũi 1, 2, 3: khi trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi hoặc 2, 4, 6 tháng tuổi
- Mũi 4: khi trẻ 16-18 tháng tuổi
Lịch tiêm 3 mũi cho trẻ từ 2 - 12 tháng tuổi: khi trẻ được 2, 4, 6 tháng tuổi.Tiêm nhắc: khi trẻ được 15 - 18 tháng tuổi
Đối với trẻ trên 1 tuổi: nếu chưa được tiêm phòng thì chỉ cần tiêm 1 mũi duy nhất.
- Viêm phổi do phế cầu khuẩn: tương tự với vắc xin phòng bệnh phế cầu khuẩn.
14. Vacxin phòng bệnh dại
Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm vi rút cấp tính của hệ thống thần kinh trung ương từ động vật lây sang người bởi chất tiết, thông thường là nước bọt bị nhiễm vi rút dại Lyssavirus. Bệnh dại thường gây ra do chó hoặc mèo, ngoài ra các động vật khác như khỉ, dơi, chuột… cũng có khả năng gây bệnh dại. Ngay khi bị động vật cắn, cào, liếm lên vùng da hở, nạn nhân cần nhanh chóng sơ cứu theo hướng dẫn của Bộ Y tế và đến ngay các cơ sở tiêm chủng gần nhất tiêm vắc xin dại.
Vắc xin phòng bệnh dại cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi:
Tên vắc xin Verorab / Abhayrab Nước sản xuất Pháp / Ấn Độ Bản chất Vắc xin bất hoạt Đối tượng Trẻ em và người lớn Lịch tiêm cơ bản cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi Lịch tiêm dự phòng trước phơi nhiễm:Đường tiêm bắp (liều dùng 0.5 ml) hoặc đường tiêm trong da (liều dùng 0.1ml)
- 3 mũi cơ bản: Tiêm vào các ngày 0 - 7 - 21 hoặc 28
- Các mũi nhắc: 01 năm sau mũi cơ bản và nhắc lại mỗi 5 năm cho người có nguy cơ
Lịch tiêm sau phơi nhiễm:
- Với người đã tiêm dự phòng: Đường tiêm bắp (liều dùng 0.5 ml) hoặc đường tiêm trong da (liều dùng 0.1ml)
+ Lịch tiêm 2 mũi vào các ngày 0 - 3
- Với người chưa tiêm dự phòng: Đường tiêm bắp (liều dùng 0.5 ml)
+ Lịch tiêm 5 mũi vào các ngày 0 - 3 - 7 - 14 - 28
- Với người chưa tiêm dự phòng: Đường tiêm trong da (liều dùng 2 mũi/1 ngày, mỗi mũi 0.1 ml tại 2 vị trí khác nhau)
+ Lịch tiêm 2 mũi x 4 ngày vào các ngày 0 - 3 - 7 - 28
Ghi chú: Tùy vào tình trạng sức khỏe con vật cắn và vết thương để chỉ định lịch tiêm chủng cụ thể và có thể phải sử dụng huyết thanh kháng dại phối hợp với vắc xin để đảm bảo hiệu quả tốt nhất.
Lịch tiêm các loại vắc xin cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi
1. Vắc xin cho trẻ giai đoạn sơ sinh
- Vắc xin liều sơ sinh phòng bệnh viêm gan B: tiêm trong 24 giờ đầu sau sinh.
- Vắc xin BCG liều sơ sinh phòng bệnh lao: tiêm trong 1 tháng đầu sau sinh.
Nếu bé không được tiêm phòng lao trong vòng 1 tháng đầu tiên, phụ huynh hãy bổ sung mũi tiêm này càng sớm càng tốt.
2. Vắc xin cho bé giai đoạn 2 tháng tuổi (một số loại vắc xin có thể tiêm sớm từ 6 tuần tuổi)
- Vắc xin kết hợp phòng 6 bệnh (ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và các bệnh do Haemophilus influenzae tuýp B (Hib) gây ra như viêm phổi, viêm màng não mủ): tiêm mũi đầu tiên từ 2 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng tiêu chảy cấp do Rotavirus: tiêm mũi đầu tiên từ 2 tháng tuổi. (4)
- Vắc xin phòng viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết do phế cầu khuẩn: tiêm mũi đầu tiên từ 2 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng viêm màng não mô cầu B: tiêm mũi đầu tiên từ 2 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng ngừa bệnh bại liệt, bệnh viêm phổi, viêm màng não mủ do Hib: tiêm mũi đầu tiên từ 2 tháng tuổi.
3. Vắc xin cho trẻ giai đoạn 3-5 tháng tuổi
Bé tiếp tục tiêm tiếp liệu trình các vắc xin 6 trong 1, vắc xin phế cầu, uống vắc xin Rotavirus…, lịch trình cụ thể phụ huynh hãy tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ.
4. Vắc xin cho trẻ giai đoạn 6 tháng tuổi
- Vắc xin phòng bệnh cúm: tiêm mũi đầu tiên từ 6 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu khuẩn B, C: tiêm mũi đầu tiên từ 6 tháng tuổi.
5. Vắc xin cho trẻ từ 9 tháng tuổi
- Vắc xin phòng thủy đậu (Varilrix): tiêm từ 9 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng viêm não Nhật Bản (Imojev): tiêm từ 9 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng Sởi, Quai bị, Rubella (Priorix): tiêm từ 9 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu khuẩn A, C, Y, W-135: tiêm từ 9 tháng tuổi.
6. Vắc xin cho trẻ từ 12 tháng tuổi
- Vắc xin phòng bệnh Sởi, Quai bị, Rubella (MMR II): tiêm mũi đầu từ 12 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng viêm gan A/ vắc xin phòng viêm gan A + B: tiêm mũi đầu từ 12 tháng tuổi.
- Vắc xin phòng viêm não Nhật Bản (vắc xin bất hoạt): tiêm mũi đầu từ 12 tháng tuổi nếu trước đó chưa tiêm vắc xin Imojev.
7. Vắc xin cho trẻ giai đoạn 24 tháng tuổi
Giai đoạn này trẻ cần tiêm một số loại vắc xin nhắc lại như vắc xin 6 trong 1 (nhắc lại từ 18-24 tháng), vắc xin phế cầu, vắc xin sởi - quai bị - rubella, vắc xin viêm gan AB, vắc xin cúm… tuỳ theo lịch tiêm trước đó của bé và theo chỉ định của bác sĩ.
Các loại vắc xin cần tiêm cho trẻ sau 24 tháng tuổi
- Vắc xin phòng bệnh thương hàn: tiêm mũi đầu lúc 2 tuổi và tiêm nhắc lại 3 năm 1 lần.
- Vắc xin phòng bệnh tả: uống 2 liều cách nhau tối thiểu 2 tuần.
- Nhắc lại các vắc xin khác như viêm não Nhật Bản, viêm màng não mô cầu ACYW, vắc xin sởi - quai bị - rubella… tuỳ theo lịch tiêm của bé và chỉ định của bác sĩ.
Lưu ý khi tiêm vắc xin cho trẻ
Tiêm vắc xin đầy đủ là quyền lợi chính đáng cho trẻ em và là nghĩa vụ của những người chăm sóc bé. Các vắc xin cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi đóng vai trò đặc biệt quan trọng giúp nâng cao hệ thống miễn dịch của trẻ và giúp trẻ phòng tránh các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Để đảm bảo bé được nhận được đầy đủ quyền lợi nhất, các phụ huynh cần lưu ý những điều sau khi cho trẻ đi tiêm vắc xin:
1. Tuân thủ lịch tiêm chủng cho trẻ
Lịch tiêm chủng cho trẻ được thiết kế phù hợp với hệ thống miễn dịch của các bé. Lịch trình này đã được các chuyên gia dịch tễ học và bác sĩ hàng đầu về bệnh truyền nhiễm xây dựng để xác định các loại vắc xin phù hợp cho trẻ từ 0 - 24 tháng tuổi, cũng như liều lượng và thời gian tiêm chủng thích hợp. Hệ miễn dịch của bé càng học được cách chống lại bệnh tật sớm, bé càng được an toàn và tránh rủi ro mắc bệnh dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
2. Chuẩn bị trước khi đưa bé đi tiêm chủng
Trước khi đến cơ sở tiêm chủng, ba mẹ hãy mang theo hồ sơ tiêm chủng/sổ tiêm chủng của bé để bác sĩ biết chính xác những mũi tiêm mà bé đã nhận được. Ngoài ra, bé đi tiêm vắc xin có thể cảm thấy lo lắng và căng thẳng, phụ huynh hãy mang theo đồ chơi, cuốn sách hoặc chăn bé yêu thích để an ủi bé trong quá trình tiêm chủng.
Khi đến trung tâm tiêm chủng, phụ huynh sẽ nhận được sự tư vấn hoặc tài liệu từ các chuyên viên về thông tin các loại vắc xin. Các bác sĩ cũng có thể cung cấp lịch tiêm chủng cơ bản phù hợp cho độ tuổi của trẻ. Trong lúc này, ba mẹ hãy đặt câu hỏi để được giải đáp rõ ràng. Ví dụ như hỏi về tác dụng phụ của vắc xin, vắc xin phòng ngừa những loại bệnh như thế nào, cần làm gì để chăm sóc bé sau khi tiêm.
3. Xoa dịu, trấn an tinh thần bé khi ở phòng tiêm chủng
Một số gợi ý giúp cha mẹ trấn an tinh thần khi bé chuẩn bị tiêm:
- Đánh lạc hướng và an ủi con bằng cách âu yếm, hát hoặc nói chuyện nhẹ nhàng.
- Hãy mỉm cười và giao tiếp bằng mắt với con, để con biết rằng mọi thứ vẫn ổn.
- An ủi con bằng món đồ chơi hoặc cuốn sách con yêu thích, cho con ôm một cái chăn có mùi quen thuộc cũng sẽ giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn.
- Hãy ôm chặt con vào lòng bất cứ khi nào có thể.
Khi con đã nhận được tất cả các mũi tiêm, hãy hỗ trợ bé nhiều hơn. Ba mẹ có thể ôm và âu yếm con, gửi những lời khen ngợi dịu dàng sẽ giúp bé yên tâm rằng mọi chuyện vẫn ổn. Ngoài ra, trẻ sơ sinh có thể được xoa dịu bằng cách quấn tã, tiếp xúc da kề da và cho con bú.
4. Chăm sóc cẩn thận cho bé sau khi tiêm phòng
Đôi khi trẻ có phản ứng nhẹ sau khi tiêm, chẳng hạn như đau ở vết tiêm, bị phát ban hoặc sốt. Những phản ứng này là bình thường và sẽ không còn trong vài ngày. Khi chăm sóc bé, ba mẹ có thể thực hiện một số hoạt động sau để giảm thiểu tác dụng phụ nhẹ:
- Đọc tài liệu về vắc xin mà bác sĩ đã đưa cho ba mẹ để tìm hiểu về các tác dụng phụ mà con có thể gặp phải.
- Hạ sốt bằng cách tắm bằng nước ấm.
- Dùng khăn ẩm, mát để giúp giảm mẩn đỏ, đau nhức và/hoặc sưng tấy tại nơi tiêm.
- Tăng cữ bú cho bé dưới 6 tháng tuổi và bổ sung thêm nước cho bé trên 6 tháng tuổi.
- Hãy hỏi ý kiến bác sĩ để biết bé có thể uống thuốc giảm đau không chứa aspirin không.
Ngoài theo dõi tại điểm tiêm 30 phút sau tiêm, ba mẹ cũng cần theo dõi các phản ứng sau tiêm của trẻ từ 48-72 giờ. Khi phát hiện các phản ứng bất thường nào, hãy nhanh chóng đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và theo dõi.
Tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch các loại vắc xin cho trẻ 0 - 24 tháng tuổi là điều vô cùng cần thiết vì giúp cung cấp khả năng miễn dịch trước khi trẻ tiếp xúc với các bệnh có khả năng đe dọa tính mạng. Khi không có các kháng thể nhờ tiêm chủng, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ mắc bệnh nặng, chịu các triệu chứng đau đớn, gây tàn tật và thậm chí dẫn đến tử vong. Trẻ càng nhỏ mắc bệnh càng nặng, biến chứng càng nguy hiểm và điều trị càng khó khăn hơn.
