THUỐC LÀO HẠT ĐỖ XUÂN HÂN

DƯỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA. Thuốc lào (danh pháp khoa học: Nicotiana rustica L., là một loài thực vật thuộc chi Thuốc lá (Nicotiana). Loài này có hàm lượng nicotin rất cao. Lá của nó ngoài việc dùng để hút còn sử dụng rộng rãi trong việc sản xuất các thuốc trừ dịch hại hữu cơ. Ở Việt Nam, nó được trồng chủ yếu để hút theo tập quán của người Việt vùng đồng bằng, trung du Bắc Bộ đến Đèo Ngang (tỉnh Quảng Bình) và các dân tộc thiểu số từ miền núi phía bắc đến miền tây Thanh Hóa - Nghệ An. Ngoài ra, thuốc lào còn dùng làm phụ gia khi ăn trầu. Sau này được trồng rộng rãi ở khắp nơi nhưng chỉ vài vùng được xem là cho sản phẩm thuốc lào nổi tiếng. Theo Đào Duy Anh, cây thuốc lào có xuất sứ từ Lào (Ai Lao) du nhập vào Việt Nam nên mới có tên gọi như thế. Sách Vân Đài loại ngữ của Lê Quý Đôn và Đồng Khánh dư địa chí gọi cây thuốc lào là Tương tư thảo (cỏ tương tư). Thời xưa, ngoài miếng trầu là đầu câu chuyện, thuốc lào cũng được đem ra để mời khách, hút thuốc lào còn được gọi là “ăn thuốc”. Thuốc lào sau khi gieo trồng và thu hoạch chủ yếu được chế biến thủ công, lá được thu hoạch về, loại bỏ cậng (cuống) lau sạch rồi thái, xắt nhỏ ra như những sợi chỉ theo chiều ngang của lái, phơi khô trên xảo (nong) rồi đóng thành bánh xếp vào chum hoặc bao kín. Trong quá trình phơi khô có thể hun quan khói, phơi sương sớm, sương chiều, hoặc đồ với nước vỏ dừa…cho thuốc thêm phần dậm đặc, có hương vị và màu sắc riêng. Ca dao xưa có câu: “Nhớ ai như nhớ thuốc lào Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên”

Thuốc lào Xuân Hân là đặc sản của quê hương.Qua cánh đồng trồng thuốc lào, những cây thuốc thân thấp mập mạp lá to đang kỳ bánh tẻ, mùi thuốc lá thoảng lẫn trong vị ngọt ngào của ngô non và đòng đòng quanh đấy, như một sự tẩm ướp tinh tế.

Thuốc lào Xuân Hân đi vào sản xuất từ năm 1980 đến nay, với 6 cơ sở cửa hàng trên khắp Hà Nội.

Năm 2012 đạt giải thưởng chất lượng vàng thủ đô lần thứ 2

Được Sở hữu trí tuệ trao tặng chứng nhận " Sản Phẩm Tin Cậy, Nhãn Hiệu Ưa Dùng Năm 2012"

Việc sản xuất thuốc lào cũng đòi hỏi nhiều công phu, khi cây đã già, người ta cũng phải chọn một thời điểm thích hợp để bẻ lá. Thường là vào thời kỳ nắng gió tây san sát bất chợt chuyển sang gió đông là người ta bẻ thuốc. Lúc này nếu bị mưa rào ướt rõng, non cây thì lại phải đợi cho gặp nắng, bong rõng mới bẻ được. Kinh nghiệm thu hoạch thường nhắc người trồng thuốc rằng “non sát nắng hơn già lại cây”. Chất lượng của thuốc được quyết định một phần nhờ ở khâu thu hoạch. Thuốc được bẻ về, người ta dùng móc rọc bỏ phần cuộng và bày, cuốn thành từng cuộn rồi ủ lại mấy ngày cho vàng lá rồi mới đem thái. Ngày thái thuốc là ngày rất quan trọng đối với người trồng thuốc lào. Ở các làng quê trồng thuốc, ngày bẻ thuốc, ngày thái thuốc thường là ngày nhộn nhịp nhất. Bà con xóm láng thường đến làm giúp nhau những lúc đó. Thuốc thường được bẻ vào lúc chiều gần tối và buổi tối ấy người thì rọc, người thì bày thuốc, chuyện trò râm ran, gia đình nhà chủ vui nhộn khác thường. Ngày thái thuốc, nhất là ngày được nắng thì trong gia đình nhà chủ như có hội hè. Tiếng dao thái thuốc đều đều, tiếng chân chạy phơi thuốc, tiếng cười nói ồn ào. Người thì dận thuốc, người thì phơi thuốc, kẻ chạy nong, một không khí lao động khẩn trương, nhộn nhịp, vui vẻ. Thuốc phơi được nắng nỏ bong, người ta bắt đầu cho sợi nhuyễn và đẹp màu. Thường thì người ta bẩu vào thuốc một lượt nước vỏ cây có màu đỏ thẫm, sau đó mới bẩu hồ (tức là nước cháo gạo nếp nấu loãng). Cuối cùng là khâu cất thuốc, thuốc lào trước kia thường được đóng thành từng bánh bằng viên gạch, gói bởi lá chuối khô, rồi lèn vào vại và được bọc lót rất cẩn thận cũng bằng thứ lá chuối khô. Đóng vại một thời gian cho thuốc lên hơi rồi mới đem dùng, đem bán. Thuốc lào bảo quản được tốt, để càng lâu thuốc hút càng đượm. * Không chỉ có trong đời sống mà ngay cả trong văn chương, thuốc lào cũng là nguồn cảm hứng để sáng tác thơ ca. Thành ngữ: Say như điếu đổ Gầy như xe điếu Ca dao: Nhớ ai như nhớ thuốc lào Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên. Thơ: Bình tròn phành phạch, đít bảnh bao, Mân mân, mó mó đút ngay vào Thủy hỏa tương giao sôi sùng sục Âm dương hòa khí sướng làm sao! (Hồ Xuân Hương) ...Công nợ bớp bơ hình chúa Chổm, Phong lưu đài các giống ông hoàng. Phong lưu như thế phong lưu mãi Điếu ống, xe dài độ mấy gang? (Bợm già - Tú Xương) Dân gian: Thuốc lào chồng hút vợ say Thằng cu châm điếu lăn quay ra nhà Có cô hàng xóm đi qua Hít phải hơi thuốc say ba bốn ngày Một thằng hút bốn thằng say Hai thằng châm điếu ngã lăn quay Bà già vác củi loay hoay Rít phải hơi thuốc lăn quay xuống đồi Ngọc hoàng thấy vậy hay hay Vén mây nhìn xuống cũng say thuốc lào.