Vắc xin cúm mùa là gì? Tiêm cúm theo mùa có tác dụng gì?

Vắc xin cúm mùa là phát minh quan trọng và hữu hiệu nhất hiện nay giúp hàng triệu trẻ em và người lớn trên thế giới chủ động ngăn chặn cúm và các biến chứng nguy hiểm với hiệu lực bảo vệ cao lên đến 90%. Hiện nay, Việt Nam đang lưu hành 4 loại vắc xin cúm mùa là Influvac Tetra (Hà Lan), GC FLU Quadrivalent (Hàn Quốc), Ivacflu-S (Việt Nam) và Vaxigrip Tetra (Pháp).

Bài viết được sự tư vấn chuyên môn của BS Nguyễn Văn Mác Toàn, Quản lý Y khoa vùng 1 Miền Trung Tây Nguyên, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.

Vắc xin cúm mùa là gì?

Vắc xin cúm mùa là loại vắc xin được nghiên cứu và sản xuất nhằm ngăn chặn sự xâm nhập và tấn công của các chủng virus cúm đang lưu hành. Năm 1938, các nhà khoa học đã phát triển thành công vắc xin cúm đầu tiên ngừa được một loại virus cúm A và sử dụng để tiêm chủng cho binh sĩ Mỹ thời đó. Năm 1942, vắc xin cúm đầu tiên ngừa thêm cúm B được phát triển. (1)

Năm 1978, vắc xin cúm đầu tiên ngăn ngừa ba chủng virus cúm gồm hai chủng cúm A (H1N1) và A (H3N2) cùng một chủng cúm B ra đời. Vắc xin cúm thế hệ mới đầu tiên có khả năng phòng được bốn chủng virus cúm gồm hai chủng cúm A (H1N1), A (H3N2) cùng hai chủng cúm B Victoria và Yamagata được cấp phép và chính thức đưa vào sử dụng vào năm 2012. Vắc xin ngừa cúm gia cầm H5N1 đầu tiên cũng được cấp dùng vào năm 2007.

Vắc xin cúm bảo vệ cơ thể bằng cách kích thích hệ thống miễn dịch tạo ra kháng thể đặc hiệu để tiêu diệt các chủng virus cúm (trung hòa virus) nếu cơ thể có tiếp xúc nhằm giảm khả năng mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra như viêm tai, viêm phổi, viêm phế quản, viêm não, thậm chí là tử vong.

Hiện, Việt Nam đang cấp phép và lưu hành 4 loại vắc xin phòng cúm là vắc xin Influvac Tetra (Hà Lan), GC Flu (Hàn Quốc), Ivacflu-S (Việt Nam) và vắc xin cúm Vaxigrip Tetra (Pháp). Trong đó, vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp) là loại vắc xin thế hệ mới phòng ngừa hiệu quả 4 chủng nguy hiểm nhất là 02 chủng cúm A (A/H1N1, A/H3N2) và 02 chủng cúm B (Yamagata, Victoria).

Vắc xin cúm mùa hoạt động trong cơ thể như thế nào?

Khi tiêm vắc xin cúm, chúng sẽ kích thích cơ thể sinh đáp ứng miễn dịch bằng cách tạo ra kháng thể đặc hiệu để ức chế hoạt động của virus cúm và tiêu diệt chúng nhằm giảm khả năng mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra. Lượng kháng thể đầy đủ sẽ hình thành sau khi tiêm vắc xin 2-4 tuần. (2)

Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy lượng kháng thể sẽ suy giảm dần theo thời gian, đồng thời virus cúm cũng liên tục biến đổi cấu trúc di truyền theo chu kỳ năm, thay đổi tùy theo từng vùng miền, từng quốc gia và không báo trước.

Chính vì vậy, công thức sản xuất vắc xin cúm luôn được cập nhật mỗi năm để phù hợp với các chủng virus cúm đang lưu hành và việc tiêm nhắc vắc xin cúm mỗi năm là rất quan trọng, đặc biệt những người thuộc nhóm nguy cơ cao, kể cả nhân viên y tế và người nhà của bệnh nhân.

Tiêm vắc xin cúm mùa có tác dụng gì?

Các chuyên gia y tế khuyến cáo nên tiêm nhắc vắc xin cúm hàng năm bởi những lợi ích to lớn mà chúng mang lại cho trẻ em và người lớn trên toàn cầu, cụ thể:

• Vắc xin cúm giúp phòng ngừa hàng triệu ca bệnh và nhập viện điều trị bệnh cúm mỗi năm: Thống kê cho thấy trong giai đoạn từ 2019-2020, mùa cúm cuối cùng trước đại dịch COVID-19, việc tiêm phòng cúm đã ngăn ngừa khoảng 7 triệu ca bệnh cúm, 3 triệu lượt khám bệnh liên quan đến cúm, 100.000 ca nhập viện liên quan đến cúm và 7.000 ca tử vong do cúm gây ra;
• Vắc xin cúm giúp làm giảm mức độ nghiêm trọng ở những người đã tiêm phòng nhưng vẫn mắc cúm: Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy trong số những người trưởng thành nhập viện vì cúm, bệnh nhân được tiêm phòng vắc xin cúm trước đó có nguy cơ phải chăm sóc đặc biệt (ICU) thấp hơn 26% và nguy cơ tử vong do cúm thấp hơn 31% so với những người không được tiêm chủng; (3)
• Vắc xin cúm là công cụ phòng ngừa quan trọng cho những người mắc bệnh nền mạn tính và tạo đề kháng hiệu quả cho những đối tượng này: Các Hiệp hội Y khoa Quốc tế và Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo người cao tuổi, người mắc bệnh nền mạn tính cần thiết tiêm vắc xin cúm mỗi năm. Bởi nghiên cứu cho thấy một mũi vắc xin cúm có thể giúp giảm tỷ lệ tử vong lên đến 61% ở người cao tuổi, 55% ở bệnh nhân mắc bệnh mạch vành, 41% ở bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, 58% ở bệnh nhân đái tháo đường nếu có mắc cúm;
• Vắc xin cúm giúp bảo vệ sức khỏe mẹ bầu và thai nhi trong suốt thai kỳ: Nghiên cứu cho thấy phụ nữ mang thai tiêm vắc xin cúm sẽ có hiệu quả lên đến 91.5% trong việc ngăn ngừa và bảo vệ trẻ sơ sinh nhập viện do mắc cúm trong 6 tháng đầu đời.

Các loại vắc xin cúm mùa phổ biến hiện nay

Hiện, Việt Nam đang cấp phép và lưu hành 4 loại vaccine cúm mùa là vắc xin Influvac Tetra (Hà Lan), GC FLU Quadrivalent (Hàn Quốc), Ivacflu-S (Việt Nam) và vắc xin cúm Vaxigrip Tetra (Pháp).

1. Vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp)

Vắc xin Vaxigrip Tetra là gì?

Vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp) là loại vắc xin bất hoạt do Tập đoàn Dược phẩm hàng đầu Sanofi Pasteur (Pháp) nghiên cứu và sản xuất, chính thức được phê duyệt tại châu Âu vào năm 2016. Vắc xin phòng ngừa bệnh cúm do 4 chủng virus cúm gây ra gồm: 2 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria) và được tiêm ngừa cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn.

Lịch tiêm vắc xin Vaxigrip Tetra

Vắc xin Vaxigrip Tetra 0,5 ml dành cho trẻ từ 6 tháng tuổi đến dưới 9 tuổi chưa tiêm cúm có lịch tiêm 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên;
• Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 4 tuần và tiêm nhắc hàng năm.

Vắc xin Vaxigrip Tetra cho người từ 9 tuổi trở lên có lịch tiêm 01 mũi duy nhất và nhắc lại hàng năm.

Lưu ý: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo chỉ cần tiêm nhắc lại vắc xin cúm hàng năm, luôn cách tối thiểu 12 tháng so với mũi trước.

2. Vắc xin Influvac Tetra (Hà lan)

Vắc xin Influvac Tetra là gì?

Vắc xin Influvac Tetra (Hà Lan) là loại vắc xin bất hoạt được nghiên cứu và sản xuất bởi hãng Abbott - Hà Lan. Vắc xin giúp phòng ngừa bệnh cúm do 4 chủng cúm gây ra bao gồm 2 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria), chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn.

Lịch tiêm vắc xin Influvac Tetra

Lịch tiêm vắc xin Influvac Tetra (Hà Lan) như sau:

Vắc xin Influvac Tetra 0.5 ml dành cho trẻ từ 6 tháng tuổi đến dưới 9 tuổi chưa tiêm cúm có lịch tiêm 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên;
• Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 4 tuần và tiêm nhắc hàng năm.

Vắc xin Influvac Tetra cho người từ 9 tuổi trở lên có Lịch tiêm 01 mũi duy nhất và nhắc lại hằng năm.

Lưu ý: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo chỉ cần tiêm nhắc lại vắc xin cúm hàng năm, luôn cách tối thiểu 12 tháng so với mũi trước.

3. Vắc xin GC FLU Quadrivalent (Hàn Quốc)

Vắc xin GC FLU Quadrivalent là gì?

Vắc xin GC FLU Quadrivalent (Hàn Quốc) là loại vắc xin bất hoạt, chứa các kháng nguyên được phân tách từ 2 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria) giúp phòng ngừa hiệu quả bệnh cúm. Vắc xin được nghiên cứu và sản xuất bởi hãng Green Cross (Hàn Quốc), chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn.

Lịch tiêm vắc xin GC Flu

Vắc xin GC FLU Quadrivalent (Hàn Quốc) phòng bệnh cúm dành cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm như sau:

Trẻ từ 6 tháng đến 9 tuổi có lịch tiêm 2 mũi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên;
• Mũi 2: một tháng sau mũi 1.

Vắc xin GC Flu cho trẻ từ 9 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm 01 mũi duy nhất và nhắc lại hằng năm.

Lưu ý: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo chỉ cần tiêm nhắc lại vắc xin cúm hàng năm, luôn cách tối thiểu 12 tháng so với mũi trước.

4. Vắc xin Ivacflu-S (Việt Nam)

Vắc xin Ivacflu-S

Vắc xin Ivacflu-S (Việt Nam) là loại vắc xin bất hoạt được nghiên cứu và sản xuất bởi Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế IVAC - Việt Nam. Vắc xin giúp phòng ngừa bệnh cúm do 3 chủng cúm A(H3N2), cúm A(H1N1),và cúm B (Victoria/Yamagata) gây ra và được chỉ định tiêm cho người lớn từ 18 tuổi đến 60 tuổi (đến sinh nhật lần thứ 60 tuổi). Lưu ý, không chỉ định tiêm cho phụ nữ mang thai.

Lịch tiêm vắc xin Ivacflu-S

Vắc xin Ivacflu - S 0,5ml (Việt Nam) dành cho người từ 18 tuổi đến sinh nhật lần thứ 60 có lịch tiêm 1 mũi. Tiêm nhắc lại 01 mũi hàng năm hoặc vào đầu các mùa có nguy cơ bùng phát dịch.

Quý Khách hàng có thể tham khảo giá vắc xin cúm mùa và các loại vắc xin khác của Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC tại đây.

Ai nên tiêm vắc xin cúm mùa?

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và CDC Hoa Kỳ khuyến cáo tất cả mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên và người trường thành cần tiêm vắc xin cúm mùa mỗi năm.

Đặc biệt nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh và gặp biến chứng nặng như trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi, trẻ em dưới 5 tuổi, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, đặc biệt là người lớn trên 65 tuổi có bệnh nền mạn tính như tiểu đường, tim phổi, suy thận hoặc suy gan, hệ miễn dịch suy yếu, nhân viên y tế, người nhà thường xuyên chăm sóc bệnh nhân và người thường xuyên đi du lịch giữa các nước.

Các trường hợp không nên tiêm vaccine cúm mùa

Trong quá trình khám sàng lọc, người tiêm vắc xin cần trao đổi với bác sĩ các thông tin cần thiết về tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý (bệnh bẩm sinh, bệnh mạn tính, dị ứng với thuốc/ thực phẩm/ vắc xin) nếu thuộc một trong số những trường hợp sau:

• Tiền sử bệnh lý mắc hội chứng Guillain - Barre - chứng rối loạn hiếm gặp khi các dây thần kinh trong cơ thể bị hệ miễn dịch tự tấn công;
• Tiền sử xảy ra các phản ứng trầm trọng sau khi tiêm vắc xin cúm từ lần tiêm trước;
• Tiền sử dị ứng với các thành phần được bào chế nên vắc xin cúm; (4)
• Tiền sử dị ứng với trứng gà: Các loại virus cúm được sử dụng để bào chế vắc xin cúm đều được chuẩn bị và nuôi cấy trong môi trường trứng nên thành phần của vắc xin cúm sẽ có một lượng nhỏ protein trứng gà. Chính vì vậy, nếu người tiêm có tiền sử dị ứng với trứng gà cần thông báo cho bác sĩ để có chỉ định tiêm chủng phù hợp nhất;
• Người tiêm không đảm bảo sức khỏe để thực hiện tiêm vắc xin, ví dụ đang uống thuốc hoặc trong quá trình điều trị nhiễm trùng cấp tính.

Vì sao nên tiêm vắc xin cúm mùa mỗi năm?

Có một số lý do cần tiêm phòng cúm hàng năm. Đầu tiên, sau khi tiêm vắc xin cúm, chúng sẽ kích thích cơ thể sinh đáp ứng miễn dịch bằng cách tạo ra kháng thể đặc hiệu để ức chế hoạt động của virus cúm và tiêu diệt chúng. Tuy nhiên, lượng kháng thể sẽ suy giảm dần theo thời gian, vì vậy việc tiêm nhắc vắc xin cúm mỗi năm là rất cần thiết để cơ thể được bảo vệ liên tục.

Thứ hai, virus cúm là loại virus rất phức tạp, thường xuyên biến đổi cấu trúc kháng nguyên và hình thức bên ngoài nhằm né tránh hệ thống miễn dịch của vật chủ. Đó chính là nguyên nhân vì sao các chủng virus có trong vắc xin cúm mùa được xem xét và điều chỉnh mỗi năm nhằm đảm bảo sự tương đồng với chủng virus cúm mùa đang lưu hành.

Vaccine cúm mùa có tác dụng trong bao lâu?

Tiêm vắc xin cúm mùa có tác dụng trong bao lâu là băn khoăn, thắc mắc của rất nhiều người. Các chuyên gia cho biết hiệu lực bảo vệ của vắc xin cúm mùa rất cao, lên đến 90% nhưng chỉ kéo dài trong khoảng 6 - 12 tháng. Do đó, tất cả mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên và người trường thành cần tiêm vắc xin cúm mùa mỗi năm để cơ thể được bảo vệ liên tục.

Tiêm vắc xin cúm mùa vào thời điểm nào trong năm?

Các chuyên gia y tế khuyến cáo thời điểm thích hợp nhất để tiêm vắc xin cúm là trước khi vào mùa cao điểm của bệnh khoảng 2 tuần đến 1 tháng để cơ thể có đủ thời gian sản sinh kháng thể đặc hiệu chống lại tác nhân gây bệnh. Tại Việt Nam, mùa cao điểm của cúm thường vào tháng 3 - 4 và 9 - 10 hàng năm, tăng cao vào mùa Đông - Xuân.

Tác dụng phụ có thể gặp khi tiêm vacxin cúm mùa

VẮC XIN CÚM RẤT AN TOÀN! Tuy nhiên, một số người có thể gặp các tác dụng phụ sau khi tiêm ở các mức độ khác nhau và sẽ thuyên giảm sau vài giờ (nếu thể trạng sức khỏe tốt) đến vài ngày mà không cần điều trị:

• Tác dụng phụ tại chỗ: đau nhức cánh tay, tại vị trí tiêm có thể sưng, đau, mẩn đỏ;
• Tác dụng phụ toàn thân: sốt, đau đầu, đau cơ, buồn nôn, mệt mỏi, choáng váng, ngất xỉu, ho, hắt hơi hoặc dị ứng với các thành phần của vắc xin. Nếu người tiêm xuất hiện các dấu hiệu dị ứng nghiêm trọng như sốt cao kéo dài, tim đập nhanh, khó thở, thở khò khè, nổi mề đay, vùng môi hoặc quanh mắt bị sưng,… thì cần nhanh chóng đến các cơ sở y tế để được kiểm tra và can thiệp kịp thời, tránh các sự cố bất lợi có thể xảy ra.

Tiêm vắc xin cúm mùa ở đâu?

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC là đơn vị tiêm chủng uy tín hàng đầu Việt Nam sở hữu hàng trăm cơ sở quy mô lớn trên khắp cả nước, cung ứng đầy đủ các loại vắc xin cúm mùa cho trẻ em và người lớn được bảo quản nghiêm ngặt trong kho lạnh đạt chuẩn GSP và hệ thống dây chuyền lạnh (Cold chain) trong nhiệt độ tiêu chuẩn từ 2-8 độ C theo đúng tiêu chuẩn của nhà sản xuất giúp duy trì chất lượng vắc xin cao nhất trước khi tiêm cho Khách hàng.

VNVC nhiều năm liền được vinh danh là “Công ty dược uy tín số 1 Việt Nam” bởi những đóng góp to lớn góp phần nâng cao sức khỏe bằng tiêm chủng vắc xin cho cộng đồng, đặc biệt là tiên phong sáng tạo thiết lập quy trình an toàn tiêm chủng 8 bước khoa học và nghiêm ngặt nhất tại Việt Nam.

8 bước tiêm chủng an toàn là vô cùng quan trọng. Do đó các bác sĩ, điều dưỡng viên phải nghiêm túc tuân thủ để đảm bảo an toàn và hiệu quả của vắc xin cúm mùa.

100% bác sĩ và điều dưỡng của VNVC có chứng chỉ an toàn tiêm chủng và kỹ năng tiêm không đau, hạn chế tối đa các phản ứng không mong muốn sau tiêm. Toàn bộ Khách hàng đều được bác sĩ có chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm khám sàng lọc miễn phí trước tiêm và chỉ định tiêm chủng phù hợp.

Tại phòng tiêm, điều dưỡng viên sẽ giới thiệu đầy đủ các thông tin cần thiết về vắc xin để cùng Khách hàng đối chiếu, kiểm tra chéo bao gồm tên vắc xin, nhà sản xuất, nước sản xuất, vắc xin có tác dụng phòng ngừa bệnh gì, liều lượng, đường tiêm, ngày sản xuất, hạn sử dụng, ống và lọ vắc xin, các phản ứng sau tiêm có thể xảy ra trước khi tiêm cho Khách hàng.

Sau tiêm, Khách hàng cần ở lại địa điểm tiêm chủng để theo dõi ít nhất 30 phút và được các nhân viên y tế dặn dò hướng dẫn theo dõi tiếp tục tại nhà (trong 24 - 72 giờ sau tiêm) trước khi về. Chính vì thế, quy trình tiêm tất cả các loại vắc xin tại VNVC diễn ra rất an toàn, kể cả vắc xin cúm.

Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn

Trên đây là toàn bộ thông tin cần thiết về vắc xin cúm mùa, tác dụng của vắc xin cúm, lịch tiêm cũng như hiệu lực bảo vệ của vắc xin. Bất cứ ai cũng có thể nhiễm cúm và có nguy cơ đối mặt với những hậu quả nặng nề về sức khỏe do cúm gây ra, thậm chí là tử vong. Do đó, mỗi người cần có ý thức phòng bệnh và chủ động hơn trong việc tiêm vắc xin cúm hàng năm để đảm bảo virus cúm không còn cơ hội xâm nhập và tấn công, bảo vệ chính bản thân và những người xung quanh khỏi nguy cơ nhiễm bệnh.